Το σχολείο βλάπτει σοβαρά την παιδεία

Το Σχολείο βλάπτει σοβαρά
την Παιδεία.

του Νικήτα Καυκιού

Δημοσιεύθηκε στα Χανιώτικα Νέα 14-5-09

Χάσαμε τη σοφία για τη γνώση.
Χάσαμε τη γνώση για την πληροφορία.
Τ. Σ. Έλιοτ

Το ελληνικό σχολείο στοχεύει στην θεωρητική μάθηση και την επαγγελματική αποκατάσταση. Οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι η κορυφή του παγόβουνου.Το σχολείο δεν διαμορφώνει ισορροπημένες και δημιουργικές προσωπικότητες. Απλά εξαναγκάζει στην πρόσληψη εγκυκλοπαιδικών πληροφορίων. Δεν προωθεί την ελευθερία της σκέψης αλλά κατασκευάζει γρανάζια του καταναλωτικού συστήματος. Δεν πρόκειται για παιδεία αλλά για βάρβαρη μετάγγιση θεωρητικών πληροφοριών.

Το παράξενο είναι ότι ενώ όλοι είναι δυσαρεστημένοι από το ελληνικό σύστημα εκπαίδευσης κανείς δεν μπορεί να το αλλάξει. Διότι το σχολείο συνιστά έκφραση της κοινωνικής πραγματικότητας. Και ο μέσος νεοέλληνας είναι φτωχός, ακαλιέργητος, φοβισμένος και ανασφαλής. Αποκομμένος από το νήμα της πολιτισμικής του παράδοσης παρασύρεται από τις υποσχέσεις της κατανάλωσης και εντέλει αποτυγχάνει κλεισμένος στον ατομοκεντρισμό και την ανέχεια.
Το ελληνικό σχολείο εκφράζει τον μικρόπνοο εαυτό μας, τις κοντόφθαλμες προσδοκίες και τις φίλαυτες ανάγκες μας. Θέλουμε τα παιδιά μας να αποκτήσουν κοινωνικό κύρος και υψηλό μισθό. Το σχολείο δεν είναι χώρος παιδείας αλλά εφαλτήριο προώθησης στην επαγγελματική αποκατάσταση. Ο μαθητής δεν παιδαγωγείται για να γίνει ολοκληρωμένη και ηθική προσωπικότητα αλλά εκπαιδεύεται ώστε να γίνει ανταγωνιστικός και να υπερισχύσει στην αγορά εργασίας.
Πρωτεύουσα σημασία προσλαμβάνουν μαθήματα όπως τα μαθηματικά, η φυσική, η χημεία ή η γλώσσα. Όχι διότι το εκπαιδευτικό σύστημα θεωρεί ότι τα μαθήματα αυτά προάγουν την προσωπική ανάπτυξη του μαθητή αλλά διότι τα μαθήματα αυτά θα αποβούν χρήσιμα στις μετα-λυκειακές σπουδές ή στην προετοιμασία άσκησης κάποιου επαγγέλματος.
Η μέριμνα δεν είναι η υπαρξιακή ωφέλεια που θα μπορούσε να αποκομίσει ο μαθητής από τη μελέτη αλλά η αποφυγή των κενών στη μάθηση από τη μια σχολική χρονιά στην άλλη.

Παιδεία	Εκπαίδευση
Εμπειρία	Πληροφορία
Ύπαρξη	Νους
Επικοινωνία	Διδασκαλία
Ήθος	Γνώση
Φυσικό Περιβάλλον	Σχολική Αίθουσα
Παιδαγωγός	Καθηγητής
Ενθάρρυνση	Βαθμολόγηση
Έμπνευση	Μεταδοτικότητα
Πράξη	Θεωρία
Αναζήτηση της γνώσης	Διδακτική Ύλη
Διεύρυνση Γνωστικών Οριζόντων	Μάθηση
Ανάπτυξη προσωπικότητας	Επαγγελματική προοπτική
Έρωτας	Λογική
Αγάπη	Ανταγωνισμός
Έρευνα	Απομνημόνευση
Ενίσχυση της ομάδας	Ενίσχυση του εγώ
Ομαδική συνεργασία	Ατομική εργασία
Ελευθερία	Υποταγή

Ακόμη και τα υπέροχα κείμενα των αρχαίων φιλοσόφων ή των νεότερων ποιητών και λογοτεχνών χάνουν τη σημασία και τη δυναμική τους στη σχολική αίθουσα. Διότι η βαρύτητα δεν δίνεται στην αποκάλυψη του νόηματος και την μετοχή στην αισθητική τους ομορφιά αλλά σε στεγνές, άγονες και αποξηραμένες αναλύσεις. Μόνο που εισέρχεται στη σχολική αίθουσα ένα υπέροχο πνευματικό δημιούργημα χάνει τη ζωντάνια, τη δύναμη και την ομορφιά του. Και δεν ευθύνεται μόνο η νεκροτομική, γνωστική προσέγγιση του ταλαίπωρου καθηγητή αλλά κατεξοχήν φταίει η αρνητική ατμόσφαιρα του σχολικού κλίματος. Η χρόνια εμπειρία απογοήτευσης των μαθητών στις σχολικές αίθουσες. Οι απουσίες, η βαθμολόγηση, το αναγκαστικό διάβασμα μιας ύλης που συχνά απέχει από τα ενδιαφέροντα του μαθητή, η κλεισούρα στη σχολική αίθουσα ... όλοι αυτοί οι παράγοντες οδηγούν στην απώθηση όχι μόνο του σχολείου αλλά και της μελέτης, της ίδιας της διαδικασίας της μάθησης. Εδώ και δεκαετίες οι μαθητές σχίζουν ή καίνε τα βιβλία τους στο τέλος του σχολικού έτους και κανείς από τους ιθύνοντες δεν θέλει να συνειδητοποιήσει τα βαθύτερα αίτια που κρύβονται πίσω από αυτή τη συμπεριφορά. Αλλά ακόμη και οι αδικαιολόγητες απουσίες, η φασαρία κατά τη διάρκεια του μαθήματος, η επιθετική συμπεριφορά κάποιων μαθητών απέναντι στους συμμαθητές τους ή σε μερικές περιπτώσεις η χαμηλή επίδοση, τι άλλο αποκαλύπτουν εκτός από την αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος να εμπνεύσει την όρεξη για γνώση και δημιουργία.

Το σύστημα είναι άδικο, το ξέρουμε όλοι αυτό. Σε βάζουν όπως σωστά είπες να παπαγαλίσεις βιβλία ολόκληρα απλά για να μαζέψεις κάποια νούμερα παραπάνω στην βαθμολογία σου. Κοινώς, αυτοί που δεν έχουν γερή μνήμη και καλούς τρόπους αποστίθησης, δεν πα να ναι πανέξυπνοι και γερά μυαλά, απλά.. πάνε χαμένοι.
Μαθητής Λυκείου

Πως θα αξιολογούσε την εκπαίδευση που παρέχουμε στους νέους μας σήμεραένας μεγάλος φιλόσοφος όπως ο Ηράκλειτος, ο Πλάτωνας, ο Επίκτητος ή ο Πρωταγόρας; Τι θα έλεγε για τα σχολεία μας ο Σολωμός, ο Παλαμάς ή ο Ελύτης; Πως θα έβλεπε το σύγχρονο ελληνικό σχολείο ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ή ο Μέγας Βασίλειος; Αλήθεια ... ποιος είναι αυτός που καθορίζει το τι θα μαθαίνουν τα παιδιά μας και το πως θα το διδάσκονται; Ποια είναι η πηγή και το θεμέλιο του σύγχρονου, σχολικού, εκπαιδευτικού συστήματος; Αρκούν οι απόψεις κάποιοων πολιτικών ή εκπαιδευτικών;

Γίνονται σήμερα πολλές συζητήσεις για την εκπαίδευση. Ο ίδιος ο υπουργός παιδείας θέλει να συνεργαστεί με πολιτικούς αρχηγούς και εκπαιδευτικούς για να βελτιώσει το εκπαιδευτικό σύστημα. Εμείς του προτείνουμε να προσκαλέσει όχι μόνο εκπαιδευτικούς και πολιτικούς αλλά και φιλόσοφους, καλλιτέχνες, θεολόγους, παιδαγωγούς και ψυχολόγους. Διότι το ζήτημα της παιδείας δεν είναι μόνο εκπαιδευτικό αλλά πολυπολιτισμικό και αγγίζει όλες τις διαστάσεις της ανθρώπινης ζωής.

Χρειαζόμαστε ένα σχολείο που να καλλιεργεί :
- Tην κριτική σκέψη και όχι την απομνημόνευση.
- Την απόκτηση δεξιοτήτων και όχι την αποστήθιση εννοιών.
- Την ψυχολογική συγκρότηση, το ήθος, την ελευθερία, την δικαιοσύνη, την ειρήνη, το σεβασμό της ιδιαιτερότητας του άλλου και όχι τον ανταγωνισμό και την βαθμοθηρία.
- Να δωθεί έμφαση και προτεραιότητα στις τέχνες (μουσική, θέατρο, χορός κλπ), στον αθλητισμό και στην ψυχολογία της ομάδας και του κάθε μαθητή (ψυχόδραμα, ψυχολογικές τεχνικές έκφρασης και επικοινωνίας). Να καταλάβουμε ότι ο μη ανταγωνιστικός αθλητισμός και ο χορός είναι πιο σημαντικές σχολικές δραστηριότητες από την γραμματική και την άλγεβρα. «Μετά δη μουσικήν γυμναστική θρεπτέοι οι νεανίαι» Πλάτωνας, Πολιτεία 403 c
- Το σχολείο να έρχεται σε συνεχή δημιουργική επαφή με την κοινότητα. Συνεχείς επισκέψεις στην φύση, την πόλη, τους συλλόγους, τους επαγγελματίες κλπ
- Οι μαθητές να έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν μαθήματα.
- Οι εκπαιδευτικοί να εμπνέουν την όρεξη και την διάθεση για την γνώση και όχι απλά να αναφέρουν, να περιγράφουν και να εξηγούν. Ο στόχος δεν είναι η εγκυκλοπαιδική μάθηση αλλά η αγάπη για τη γνώση.
- Η έμφαση να δίνεται στην αναζήτηση της γνώσης, στην έρευνα, την αμφισβήτηση, την παρατήρηση και το πείραμα και όχι στην συσσώρευση χρηστικών πληροφοριών.
- Να ενθαρύνεται και να προωθείται η συνεργασία, η αλλυλεγγύη και η αγάπη και όχι ο ανταγωνισμός και ο ατομοκεντρισμός
- Οι μαθητές να αντιμετωπίζονται ως πρόσωπα. Ως ιδιαίτερες, μοναδικές και ανεπανάληπτες προσωπικότητες και όχι ως απρόσωπη ομάδα.
- Ο εκπαιδευτικός οφείλει να λαμβάνει υπόψη του την ψυχολογία του κάθε μαθητή. Να σέβεται τα συναισθήματα, τα βιώματα, τις πεποιθήσεις, τις ανάγκες και τις προσδοκίες του κάθε μαθητή.

Παιδεία

Εκπαίδευση