Θεολογία και Ψυχοθεραπεία

www.psyche.gr/personality.htm

Αρνητικά και θετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας

Οι ψυχολογικοί παράγοντες οι οποίοι παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην προσωπική πορεία πνευματικής ωρίμανσης των πιστών συνήθως δεν λαμβάνονται υπόψη από τους πνευματικούς πατέρες της Εκκλησίας. Όταν υποπέσουν στην αντίληψή τους συνήθως ανάγονται και εξαντλούνται ερμηνευτικά στο πνευματικό πεδίο.
Για παράδειγμα   η αδυναμία συμμετοχής σε κοινωνικές δραστηριότητες εκλαμβάνεται ως άρνηση του κοσμικού τρόπου ζωής, η παθολογική ενοχή ως ταπείνωση, η δυναμική εξωτερίκευση προσωπικών απόψεων ως εγωισμός και η ιδεοψυχαναγκαστική αυτοπειθαρχία ως ασκητική εγκράτεια.
Όμως η ψυχολογική διάσταση είναι πάντοτε παρούσα και προσδιορίζει σημαντικά την εσωτερική ζωή και τη συμπεριφορά.
Αναφέρουμε παρακάτω μερικά αρνητικά και θετικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας για να προσεγγίσουμε - πρόχειρα και θεωρητικά  - κάποιες μεταβλητές της ψυχολογικής διάστασης.

Αρνητικά χαρακτηριστικά

1. Απότομες συναισθηματικές μεταπτώσεις.
2. Υπερβολική φροντίδα για τη σωματική υγεία.
3. Αδυναμία συγκέντρωσης και προσοχής.
4. Παρερμηνεία των καθημερινών γεγονότων μπερδεύοντας το πραγματικό με το φαντασιακό, το αντικειμενικό με το βιωματικό.
5. Απώθηση στο υποσυνείδητό σκέψεων και συναισθημάτων που απειλούν την ψυχική ισορροπία.
6. Ασυμφωνία ανάμεσα στην αυτοεικόνα και τις πραγματικές ικανότητες.
7. Δυσκολία έκφρασης της διαφωνίας από φόβο απώλειας της στήριξης ή της επιδοκιμασίας των άλλων.
8. Συμπεριφορές που αποσκοπούν στην αποφυγή ενοχής ή άγχους ή την αποκόμιση αυτό-επιδοκιμασίας. Υπερευαισθησία στην απόρριψη και συνεχής επιδίωξη της παραδοχής.
9. Δραστηριότητες που δεν στοχεύουν στην καλλιέργεια, την ανάπτυξη και την πραγμάτωση των δυνατοτήτων αλλά στην αποφυγή της οδύνης και των αρνητικών αισθημάτων.
10. Αδυναμία επίγνωσης των πραγματικών κινήτρων.
11. Απουσία υγιών μηχανισμών διαχείρησης των εσωτερικών συγκρούσεων.
12. Αδυναμία διάκρισης του σημαντικού από το ασήμαντο και του ασφαλούς από το επικίνδυνο.
13. Συχνές και ανεξέλεγκτες εκρήξεις θυμού για ασήμαντους λόγους.
14. Χρόνια αρνητικά αισθήματα άγχους, φόβου, ευερεθιστικότητας, θυμού, απογοήτευσης, ενοχής και ντροπής.
15. Δυσκολία συνειδητοποίησης και εξωτερίκευσης βαθύτερων, προσωπικών αισθημάτων.
16. Αδυναμία αντίστασης στις παρορμήσεις για φαγητό, ποτό, κατανάλωση.
17. Ανεδαφικές προσδοκίες, τελειομανία, αναίτιος πεσιμισμός.
18. Αβάσιμη ενασχόληση με φανταστικές ή πραγματικές ατέλειες του σώματος.
19. Άκαμπτη αυτοπειθαρχία και αδυναμία αυτοαποδοχής.
20. Έλλειψη αυθορμητισμού και υπερβολική σχολαστικότητα σε θέματα ηθικής.
21. Ναρκισσιστική υπεροψία που στηρίζεται σε μια διαστρεβλωμένη και εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού με παράλληλη, χαμηλή αυτοεκτίμηση.
22. Κοινωνική απομόνωση, αποκοπή από διαπροσωπικές σχέσεις, έλλειψη κοινωνικού, υποστηρικτικού δικτύου.
23. Ανεξέλεγκτα ξεσπάσματα οργής συνήθως απέναντι σε άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος.
24. Ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές όπως υπερβολική ενασχόληση με την καθαριότητα, την τάξη και την λεπτομέρεια.
25. Αντιληπτικές παραμορφώσεις (perceptual distortions, Rogers) που εξυπηρετούν την κάλυψη των κενών ανάμεσα στον ιδανικό και τον πραγματικό εαυτό.
26. Συνεχής ανάμνηση αρνητικών ή ενοχικών εμπειριών του παρελθόντος.
27. Φόβος αυτογνωσίας.
28. Φόβος αντιμετώπισης στρεσογόνων και αβεβαίων καταστάσεων.
29. Ανεδαφικές προσδοκίες ευνοϊκής μεταχείρισης.
30. Δυσκολία αναγνώρισης των επιθυμιών, των αναγκών, των εμπειριών και των αισθημάτων των άλλων.
31. Αβάσιμη, εξωπραγματική αυτοκατηγορία, αυτομεμψία, αυτό-υποτίμηση.
32. Διαπροσωπικές μανούβρες για την αποκόμιση στήριξης και ικανοποίησης των αναγκών.
33. Αποξένωση από τον βαθύτερο εαυτό και δημιουργία μιας εξιδανικευμένης, υπερ-θετικής εικόνας του εαυτού και απεγνωσμένη προσπάθεια ταύτισης με αυτήν.
34. Υπερβολική ευσυνειδησία που συνοδεύεται από παθολογικές ενοχές.
35. Αντίληψη και ερμηνεία του κόσμου με βάση τις υποκειμενικές, αρνητικές εμπειρίες.
36. Δυσαρέσκεια από τον εαυτό, τους άλλους, τα γεγονότα και τη ζωή γενικά.
37. Διάσπαση της προσοχής, αποδιοργάνωση της σκέψης και της συμπεριφοράς, υπαρξιακός αποπροσανατολισμός.
38. Αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων..
39. Συναισθηματική πείνα. Υπερβολική ανάγκη για φροντίδα και αγάπη.
40. Μείωση των συγκινησιακών αντιδράσεων στα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Ισοπέδωση των συναισθημάτων.
41. Ψευδής πεποίθηση ότι ο σύντροφός αρκεί να έχει καλή προαίρεση και τότε μπορεί να είναι υποστηρικτικός, ανεκτικός, ήρεμος, γεμάτος καλοσύνη και αγάπη.
42. Δυσκολία προσαρμογής σε κοινωνικές και προσωπικές αλλαγές.
43. Συνεχόμενη θλίψη. Χρόνια απουσία θετικών αισθημάτων και ειδικότερα της ικανοποίησης και της χαράς.
44. Αποφυγή κάθε σύγκρισης με τους άλλους που θα μπορούσε να επιφέρει απογοήτευση.
45. Υποσυνείδητη πεποίθηση ότι όλα στη ζωή είναι φτιαγμένα για να ικανοποιούν τις ατομικές ανάγκες.
46. Απροθυμία ανάληψης ηγετικού ρόλου ακόμη και όταν υπάρχει η δυνατότητα.
47. Φόβος ότι το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί είναι η εγκατάλειψη από τον ερωτικό σύντροφο.
48. Έλλειψη εμπιστοσύνης και καχυποψία.
49. Αδυναμία συνειδητοποίησης, κατανόησης και έκφρασης των προσωπικών αισθημάτων.

Θετικά χαρακτηριστικά

1. Εποικοδομητική, αποτελεσματική και ακριβής αντίληψη και αξιολόγηση της πραγματικότητας.
2. Νηφάλια αποδοχή των θετικών και αρνητικών χαρακτηριστικών του εαυτού.
3. Κατανόηση και σεβασμός των αναγκών των άλλων.
4. Συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες.
5. Ενεργητική και δυναμική αντιμετώπιση των αντιξοοτήτων.
6. Δυνατότητα αυτοέλεγχου και αυθόρμητης έκφρασης.
7. Αποδοχή της ευθύνης, ανάληψη πρωτοβουλιών και ρίσκων.
8. Διερεύνηση και επίγνωση των βαθύτερων κινήτρων της συμπεριφοράς.
9. Ανεξαρτησία και δυνατότητα ελεύθερων επιλογών.
10. Ακριβής εκτίμηση των καθημερινών δυσκολιών και αντιξοοτήτων.
11. Επίλυση προβλημάτων και επίτευξη στόχων μέσα από την λογική διερεύνηση των εναλλακτικών προοπτικών.
12. Αυθόρμητη έκφραση σκέψεων και αισθημάτων.
13. Δυνατότητα αναβολής της απόλαυσης
14. Αναγνώριση των θετικών όψεων των περιστάσεων.
15. Αφαιρετική Σκέψη
16. Τόλμη στη διαφορετικότητα. Ιδιογνωμικά ενδιαφέροντα και τρόποι συμπεριφοράς.
17. Επίμονη αφιέρωση σε πραγματοποιήσιμους στόχους και δημιουργικές δραστηριότητες.
18. Ουσιαστικές και μακροχρόνιες διαπροσωπικές σχέσεις.
19. Διακριτικό, μη εχθρικό χιούμορ και δυνατότητα αυτοσαρκασμού.
20. Αίσθηση ασφάλειας, αρμονίας, νοήματος.
21. Ανοχή των αδυναμιών και των αντιφάσεων των άλλων.
22. Εμπιστοσύνη στις εσωτερικές παρορμήσεις και διαισθήσεις.
23. Ελαστική αντίληψη σχετικά με την προσωπική ταυτότητα.
24. Επάρκεια και ανεξαρτησία.
25. Νηφάλια αναγνώριση και αποδοχή των θετικών και αρνητικών πλευρών του εαυτού.
26. Χαλαρές ελεγχόμενες και συνειδητές προσπάθειες αυτοβελτίωσης.
27. Εκτίμηση των προσπαθειών αυτοβελτίωσης ανεξάρτητα από τη επιτυχία ή την αποτυχία.
28. Προσαρμοστικότητα στις δύσκολες περιβαλλοντικές συνθήκες.
29. Υπερευαισθησία στις κοινότυπες αρντητικές αντιδράσεις των άλλων.
30. Ήρεμη αποδοχή των αρνητικών συνθηκών που δεν μπορούν να αλλάξουν.
31. Δυνατότητα απώθησης ενοχλητικών και ασήμαντων σκέψεων και αισθημάτων.
32. Μέριμνα για τα κοινωνικά δρώμενα.
33. Δυναμική εξωτερίκευση των δυνατοτήτων του εαυτού ανεξάρτητα από εξωτερικές πιέσεις.
34. Ενδιαφέρον για την αλήθεια, την ομορφιά και τη γνώση.
35. Δημιουργική φαντασία και ικανότητα για χιούμορ, παιχνίδι και έρωτα.
36. Υπέρβαση των ορίων της λογικής σκέψης, αναζήτηση καλλιτεχνικών και πνευματικών εμπειριών.
37. Αισθήματα και πράξεις αλτρουισμού και φιλανθρωπίας.
38. Ζωντανό ενδιαφέρον για τα απλά ζητήματα της καθημερινότητας.
39. Δημοκρατική πολιτική θεώρηση.
40. Δημιουργία ισχυρών δεσμών με λίγα επιλεγμένα άτομα.
41. Πρωτότυπη, νεανική επινοητικότητα.
42. Εσωτερική αποδέσμευση από τα πολιτιστικά και ηθικά πρότυπα της εποχής.
43. Δυνατότητα αποστασιοποίησης από τους κοινωνικούς ρόλους.
44. Χαμηλή εγωκεντρικότητα αλλά ισχυρή αίσθηση προσωπικής ταυτότητας.